Erzurum Gazetesi Arşiv

MİLLİ MÜCADELE ATEŞİNİN YAKILDIĞI ERZURUM KONGRESİNİN 86. GURUR YILINI İDRAK EDİYORUZ MİLLİ COŞKU ZİRVEDE Atatürk'ün, Erzurum Kongresi'nin kapanışında yaptığı konuşmasında kongre için şu değerlendirmesi dikkat çekici: ''Bilhassa bütün cihana karşı, milletimizin mevcudiyetini ve birliğini gösterdi. Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir.'' 23 Temmuz 1919'da Erzurum'da toplanan ve başkanlığına Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün seçildiği kongrede alınan kararlarla, manda ve himaye kabul edilmeyerek ''Ya İstiklal Ya Ölüm'' parolasıyla Kurtuluş Savaşı'nın meşalesi yakıldı. Bu yıl 86. yıldönümü kutlanan Erzurum Kongresi, Türk Cumhuriyeti tarihinin arzettiği önem nedeniyle tarih sayfalarında hak ettiği yeri aldı. KONGREYE DOĞRU 3. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919'ta İstanbul'dan Samsun'a ulaşan Mustafa Kemal Paşa, 3 Temmuz'da Erzurum'un Ilıca İlçesi'nde Müdafaa_i Hukuk Heyeti, Kolordu erkanı tarafından coşkuyla karşılanır. Burada yaşanan bir olay ise Atatürk'ü çok duygulandırır. Ilıca İlçesi'nde, Çukurova'da muhacir olarak bulunup Erzurum'a dönen ihtiyar Mevlüt Ağa ile aralarında geçen konuşma dikkat çekicidir. Mustafa Kemal Atatürk ''Çukurova gibi verimli bir memleketten niye döndün? Yoksa geçinemedin mi?'' sorusuna Mevlüt Ağa, ''Hayır Paşam, geçimimiz çok rahattı. Son günlerde işittim ki İstanbul'daki bazı ırzı kırıklar, bizim Erzurum'u Ermenilere vereceklermiş. Geldim ki göreyim, bu namertler kimin malını kime veriyorlar?'' diye cevaplaması üzerine; Mustafa Kemal Paşa çok duygulanmış, gözleri yaşarmış ve etraflarındakilere, ''Bu milletle neler yapılmaz ki...'' diyerek Türk milletinin sahip olduğu güce işaret etmiştir. ASKERLİKTEN İSTİFA Vatanı kurtarmak amacıyla atan kalpleri bir araya toplamak için mücadeleye girişen Mustafa Kemal Paşa'yı İstanbul'a döndürmek için başlatılan mücadele sonuçsuz kalıyor ve Atatürk çok sevdiği askerlik görevinden 8 Temmuz 1919'da istifa ediyor. Mustafa Kemal, İstanbul'a gönderdiği istifa mektubunun sonunda ''Gaye_i mukaddese_i milliyemiz için her türlü fedakarlıkla çalışmak üzere sinei millette bir fert sıfatıyla bulunmakta olduğumu arz ve ilan ederim'' ifadelerini kullanması, Erzurum'da yayınlanan ve milli mücadelenin güçlü sesi Albayrak Gazetesi'nde ''Millette eski kanın sönmemiş olduğunu gösterir muazzam bir hücre'' olarak değerlendirilmiş. ERZURUM KONGRESİ TOPLANIYOR Erzurum Kongresi'nin delegelerinden Cevat Dursunoğlu ''Milli Mücadelede Erzurum'' adlı kitabında, 23 Temmuz 1919 gününü şöyle tarif ediyor: ''O gün Erzurum'un en güzel günlerinden biri idi. Gök bulutsuz ve koyu mavi. Dumlu Dağı'ndan eser serin bir şimal rüzgarı ovayı yalıyor ve bin yıllık Türk şehrine bir temizlik ve ferahlık veriyordu. Sabah saat 11.00'de başlayacak olan kongrenin azaları erkenden, şimdiki yapı usta okulunun yerindeki pek mütevazı mektebin bahçesinde kurulmuş çadırlar altında toplanmaya başlamışlardı. Bütün yüzlerde esaslı kararlar vermeye hazırlanmış insanların ciddiliği görünüyordu...'' Kongrede önce Şiran Azası Müftü Hasan Efendi'nin çok güzel bir Türkçe dua okuduğunu anlatan Dursunoğlu, duanın kongreye manevi bir hava kattığını ifade ederek, duadan sonra Mustafa Kemal Paşa'nın oy birliği ile reis seçildiğini anılarından anlatıyor. YAŞANAN TARTIŞMA Kongre nizamnamesinin 10 Temmuz'dan itibaren Mustafa Kemal Paşa'nın reisliğinde toplanarak Heyet_i Faale konuşmaların da tespit edildiğine anılarında yer veren Dursunoğlu, Süleyman Necati tarafından kaleme alınan nizamname teşkilat kısmıyla ilgili müzakere bölümünün ateşlendiğini ifade ediyor. Atatürk'ün araya girmesiyle tartışmanın sona erdiğini kaydeden Dursunoğlu, Atatürk'ün Rauf Bey'e tartışmayla ilgili şunları söylediğini aktarıyor: ''Israr etme, bu mesele bana o kadar ehemmiyetli görünmüyor. Biz bir iken beş, beş iken bin olmak istiyoruz..'' SÜLEYMAN NECATİ'NİN KALEMİNDEN KONGRE VE ATATÜRK Milli Mücadeledeki çalışmaları, bilhassa Albayrak Gazetesi ile Erzurum Kongresi'nin ve 1. dönem milletvekilleri içerisinde önemli isimler arasında yer alan Süleyman Necati'nin yayınlanan anıları arasında dikkat çekici tespitler bulunuyor. Erzurum Kongresi'nin ardından Atatürk'ün ''Milli kıyamın timsali oldu'' diye belirten Süleyman Necati, anılarında, ''Mustafa Kemal milli ümitlerin bir timsali olmuştu. Kim ne derse desin, bu tarih Atatürk tarihidir. Bunun aksini ispat etmek vatana karşı küfrandır'' ifadelerini kullanmıştır. MUSTAFA KEMAL PAŞA ERZURUMLU OLUYOR 25 Ağustos 1919'da Atatürk'e yapılan teklifi Dursunoğlu, şöyle anlatıyor: ''Paşa, kendisinin Erzurum'dan mebus seçilmek istediğini ve ilk ihtilal adımının atıldığı bu tarihi şehri temsil etmek şerefini her yere tercih edeceğini anlattı. Bu arada Selanik'i hatırlayarak, insanın doğup, büyüdüğü yerlerin yabancıların eline geçmesindeki acıyı gözleri yaşararak tekrarladı. Yeni istiladan kurtulmuş olan Erzurum'da bizler bu duyguyu çok iyi anlıyorduk. Bizleri de acı bir keder sardı. Kazım, Erzurum'un geçmişte yetiştirdiği kahramanlar arasına bir kahramanın daha girmesi şerefini bize vermesini ve bunun için de nüfusunu Erzurum'a nakle muvafakat buyurmasını rica etti. Paşa çok mütehassis oldu. Böyle bir teklifi kabul etmeyi bir şeref bildiğini söyledi.'' 26 Ağustos'ta Müdafaai Hukuk'ta toplanarak cemiyet adına Mustafa Kemal Atatürk'e yazdıkları mektupta Erzurum hemşehrililiğini kabul buyurmaları temennisini ilettiklerini kaydeden Dursunoğlu, 27 Ağustos'ta Yaver Cevat Abbay Bey'in getirdiği Atatürk'ün cevabı ise şöyle: ''Erzurum'un bu erler yatağının hemşehrilileri meyanında bulunmak acizler için en büyük saadettir. Erzurum nüfusuna kaydımın icrası için icabeden muameleye tevessül edildiğini beyan ve revabıt_ı kalbiye ve samimanemi teyit eylerim.'' CUMHURİYET SADASI Mustafa Kemal Atatürk'ün kongrenin ardından Sivas'a gitmeden Köşk denilen mesire alınandaki gezintisinde yaşananlara anılarında yer veren Süleyman Necati, o günü şöyle kaleme almış: ''Albayrak Mektebi talebesi de o civarda gezintiye çıkmışlardı. Çocuklar Paşa'yı görünce koşarak etrafını aldılar. Biz de ulaştık. Paşa çocuklarla hasbıhal ediyordu... Birden bire hiçbir telkine tabii olmadan bir sada yükseldi: Yaşasın Cumhuriyet... Talebenin bu avazı Mustafa Kemal Paşa'yı kendinden geçirmişti.'' YÜZBAŞI SÜLEYMAN BEY'İN 900 LİRASI Erzurum Kongresi'nin ardından Mustafa Kemal Paşa'nın Sivas Kongresi'ne katılmak için hazırlıklara başladığı fakat yola çıkması için para temin edilmesi gerektiğini anlatan Dursunoğlu, temsil heyetinin masraflarını karşılama görevinin Müdafaa_i Hukuk Teşkilatı'na verildiğini hatırlatıyor. Paşa için hiç olmazsa bin lira temin etmeye çalıştıklarını ifade eden Dursunoğlu, yaşadıklarını şöyle anlatıyor: ''Daha başlangıçta bu kadar küçük bir şey karşısında bunalırsak büyük işi nasıl başaracaktık. Heyet_i Faale azasından emekli binbaşı Süleyman Bey hızır gibi imdadımıza yetişti. (Benim tasarruf edilmiş 900 liram var. Ben 60 yaşını geçmiş bir adamım. Allah'ın rızasından milletin selametinden başka bir dileğim yok. Ben bu parayı size veririm. Fakat bu parayı verdiğimi ne Paşa ne de başka hiçbir kimse bilmeyecek...) Hepimizin gözleri yaşarmıştı. Yüz lira kadar da aramızda topladık ve Kazım delaletiyle Paşa'ya ulaştırdık.'' ERZURUM KONGRESİ KARARLARI (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919) 1_ Millî sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür. Birbirinden ayrılamaz. 2_ Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı ve Osmanlı Hükümeti'nin iş yapamaz duruma gelmesi hâlinde, millet top yekün kendisini savunacak ve direnecektir. 3_ Vatanı korumaya ve istiklâli elde etmeye İstanbul Hükümeti muktedir olamadığı taktirde bu amaca ulaşmak için geçici bir Hükümet kurulacaktır. Bu hükümet üyeleri millî kongrece seçilecektir. Kongre toplanmamıza, bu seçimi Heyet_i Temsiliye (Temsilciler Kurulu) yapacaktır. 4_ Kuvâ_yı Mİlliye'yi tek kuvvet tanımak ve millî İradeyi hâkim kılmak temel ilkedir. 5_ Hristiyan azınlıklara siyasî hâkimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez. 6_ Manda ve himaye kabul olunamaz. 7_ Milletimiz, çağdaş gayelerin büyüklüğüne İnanır ve teknik, sınaî ve iktisadî durumumuzu ve ihtiyacımızı takdir eder.8_ Millî Meclisin derhal toplanmasını ve hükümet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.