DOĞU ANADOLU, ÇIĞ BÖLGESİ

DOĞU ANADOLU, ÇIĞ BÖLGESİ “Beyaz afet” olarak tanımlanan çığ, yurt genelinde en fazla Doğu Anadolu Bölgesi'nde görülüyor. Türkiye'de 1923 yılından bugüne kadar meydana gelen 851 çığ olayında 1366 kişi yaşamını yitirdi, 380 kişi yaralandı. Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüt ve Hasar Tespit Dairesi Çığ Araştırma Geliştirme Etüt ve Önlem Şube Müdürlüğü'nden alınan bilgiye göre, 1923 yılından sonra yurt genelinde 851 çığ olayı meydana geldi. Bu afetlerde bin 366 kişi yaşamını yitirdi. 380 kişinin ise yaralandığı çığ nedeniyle 6 bin 68 konut yıkılarak başka yerlere yapıldı. Oluşmasına doğal etkenlerin yanı sıra dış etkenlerin de neden olduğu ve meteorolojik kökenli afet olarak tanımlanan çığ, yurt genelinde en fazla Doğu Anadolu Bölgesi'nde meydana gelirken bu bölgeyi Karadeniz Bölgesi'nin doğu bölümü takip ediyor. KAR YAĞIŞI ÇOK ÖNEMLİ BİR PARAMETRE Topografik, meteorolojik parametreler ve bitki örtüsü ile doğrudan ilişkisi olan beyaz afet çığın oluşumunda kar yağışının devamının önemli olduğu kabul ediliyor. Özellikle mevcut kar örtüsü üzerine bir defada 20-25 santimden fazla kar yağması durumunda, taze kar kısa süre içinde bir çığ meydana getirebildiğine dikkat çekilirken, yağmur yağışı ise özellikle ilkbahar aylarında çığlara neden oluyor. Yağış, rüzgar, yamaç eğim açısı, yamaç yönelimi, sıcaklık, zayıf kar tabakaları ve yamaç örtüsü çığın oluşmasındaki doğal nedenler arasında yer alırken, kayak yapanlar veya avcılar ile kar üstü araçlar, patlatma, deprem ve ağır iş makinelerinin çalışması sonucu meydana gelen titreşimlerin de çığa neden olabildiğine dikkat çekiliyor. ÇIĞ TÜRLERİ Tabaka, kuru kar ve toz çığları ve ıslak olarak sınıflandırılan çığların tümünün ölümcül tehlikelere neden olduğu, hareket halindeki büyük bir çığın içine aldığı binlerce ton kar, ağaç, kaya parçası gibi maddeler ile çok tehlikeli bir doğal afet olduğu kaydediliyor. ÖNLEMLER Çığın önlenmesi için alınması gereken çeşitli tedbirler bulunuyor. Çığı önlemek için alınması gereken aktif, kalıcı önlemler arasında teraslama, ağaçlandırma, kar çitleri, ağlar, şaşırtmacalı kazıklar ve tripodlar kurmanın yanı sıra rüzgarın etkisini azaltılmak için kar perdeleri ve rüzgar çatıları oluşturması öneriliyor. Çığı önlemek için ayrıca, saptırma ve geciktirme yapıları ile çığ tünelleri, çığ barajları, uyarı sistemleri de pasif kalıcı önlemler arasında yer alıyor. Çığı önlemek için geçici önleme teknikleri arasında ise kornişlerin düşürülmesi ve patlayıcıların kullanılmasıyla gerçekleştirilen suni çığ oluşturma yöntemleri bulunuyor. 5 SANİYEDE 130 KİLOMETRE HIZA ULAŞIYOR Çığın kopma anında, çökme, oturma veya kırılma sesi meydana geldiğine dikkat çekilerek, bu sesten 1-2 saniye sonra kar tabakaları hareket etmeye başladığı, kopan kar tabakalarının yaklaşık 2 saniye içinde hızının saatte 15 kilometreye, 2 ila 5 saniye arasında ise bu hızın 40, 5-10 saniye arasında ise 70-130 kilometre hıza ulaştığı biliniyor. ÇIĞ ALTINDA KALIRSANIZ Çığ altında kalanların yön ve yüzeyi belirleme imkanı kalmayacağı, her nefes alışta kar ve hava karışımından oluşan buz katmanı ile boğazın tıkandığının hissedileceği ve nefes almanın giderek zorlaştığı çığ ile ilgili bilgiler arasında yer alırken, çığ altında kalanlar için yapılabilecek en iyi hareketin yoğun bir şekilde yüzme hareketi yapması olduğu uyarısında bulunuluyor. Çığın 10-15 saniye arasında yavaşlayacağı kaydedilerek, bu esnada bile yüzme hareketine devam edilmesi önerilirken çığ durduğunda beton sertliğinde duracağı, kar içinde parmakları dahi hareket ettirmenin imkansız olduğu ifade ediliyor. Çığ altında kalanların 15. dakika içinde şuurunu kaybedebileceği, tamamen kar altında kalanların yüzde 50'sinin 25 dakikada hayatını kaybettiği, çığın 90. dakikasında kazazedelerin yüzde 80'nin öldüğü belirtiliyor. ÇIĞ NASIL HAFİF ATLATILIR Arazide çığa yakalananların bağırarak veya başka ses kaynakları ile diğer insanları uyarması gerektiği kaydedilirken, çığa yakalanacağını anlayan kayakçıların batonları atarak ve etraftaki sabit bir cisme tutunması, kırılmış ağaç veya kayalardan korunması, yüzme hareketi ile çığın üstünde kalmaya çalışması gerektiği bildiriliyor. Kazazedenin ağzını sıkıca kapatması ve nefesini tutarak az oksijen harcaması da önerilirken, oturma pozisyonu alması ve durma zamanında bacaklarla zemini itmesi, bir eli ile ağzı ve burnu kapatarak, diğer eli de başın üstünde tutarak hava boşluğunu oluşturmaya çalışılması ayrıca başını sürekli sağa ve sola çevirmesi de öneriliyor.