Şarkî-Anadolu Vilâyâtı'nın Erzurum Kongresi Beyânnâmesi...

ŞARKÎ-ANADOLU MÜDÂFA'A-İ HUKUK CEM'İYYETİ BEYANNÂMESİ *

"Bismillah"

Erzurum 7 Ağustos 1335 (1919)

Şarkî-Anadolu Vilâyâtı'nın Erzurum Kongresi Beyânnâmesi'dir.

Mütâreke'nin (30 Ekim 1918'de Mondros Limânı'nda) akdini müte'âkıb, gittikçe artan ahd-şikenâne mu'âmelât; ve İzmir, Antalya, Adana ve Havalisi gibi aksâm-i mühimme-i Memâlikimiz'in fi'len işgaali; ve Aydın Vilâyeti'nde îkaa edilen tahammülsüz Yunan F ecâyi'i; ve Ermenilerin Kaf­kasya dâhilinde hudûdlarımıza kadar dayanan (Nahçıvan-Iğdır-Kağızman, Sarıkamış-Kars-Göle'deki) Katli'âm ve İmhâ-yı İslâm siyâsetiyle, istilâ hazırlıkları; ve Karadeniz Sâhili'nde Pontus Hayâli'ni tahakkuk ettirmek gaayesiyle hazırlıklar yapılması; ve sırf bu maksatla Rusya (Karadeniz) Sahilleri'nden akın akın Muhacir namı altında gelen (Rus teba'ası) Rum­ların ve bu miyanda da müsellâh (Rum) Eşkıya Çeteleri'nin sevk ü celb edilmesi gibi hâdisât karşusunda, Mukaddes Vatan'm inkısam ve inhilâl tehlükesini gören Milletimiz hiçbir irade-i milliyyeye istinâd etmeyen Hükûmet-i Merkeziyyemiz'in bu âlâm ü fecâyi'a çâresâz olamayacağına, emsal-i meş'ûmesiyle kaani; ve birçok mü'essirât tahtında, ihtimâl ki daha elim ve gayrikaabil-i hazm ü kabul mukarrerâta da serfürû edeceğinden, endîşenâk bulunuyor.

Binâen'aleyh, kendini en yakın ve hûnîn tehlükeler karşusunda gören Şarkî-Anadolu Vilâyâtı'nm Mukaddesatını bizzat muhafaza gaayesiyle, her tarafdan Vicdan-ı Millîden doğmuş Cem'iyyetler'in iştirakiyle, ahiren mün'akıd olan Erzurum Kongresi, 7 Ağustos 335 (1919) târihinde mesâ'îsine hitam vererek bi-Lûtfihi-Ta'âlâ bervech-i âtî Mukarrerâtı ittihâz etti:

1- Tırabuzon Vilâyeti (Rize, Tırabuzon, Gümüşhane, Giresun, Ordu) ve Ca nik (Samsun) Sancağı'yla, Vilâyât-ı Şarkıyye nâmını taşıyan: (Bayazıd/ Ağrı İli, Erzurum, kuzey Bingöl, Kiğı, Yusufeli ve Bayburd'u içine alan) Erzurum, (Amasya, Tokat, Şarkîkarahisar/Şebinkarahisar, Sivas/Mer­kez Sancaklarıyla) Sivas, (Siverek, Diyârbekir, Mardin ve Palu kesimi­ni içine alan) Diyârbekir, (Adıyaman, Malatya, Dersim/Tunceli, Harput/ Elazîz'i içine alan) Mâ'mûretil'azîz, (Hakâri ve Van illerini içine alan) Van, (Si'ird, Bitlis/Merkez, Muş ve Güney Bingöl/Genç bölgelerinden kurulu) Bitlis Vilâyâtı ve bu saha dahilindeki (Erzincan ve Samsun gibi) Elviye-i Müstakille, hiçbir sebeb ve bahane ile, yekdîğerinden ve Câmi'a-i Osmâniyye'den ayrılmak imkânı tasavvur edilmeyen, bir külldür.

Sa'âdet ve felâkette iştirâk-i tâmmı kabul ve mukadderatı hakkında 'ayni maksadı, hedef ittihaz eyler. Bu sahada yaşayan bilcümle 'Anâsır-i İslâmiyye, yekdiğerine karşı bir hiss-i fedakârı ile meşhûn ve vaz'iyyet-i 'ırkıyye ve ictimâ'iyyelerine riayetkar, özkardaştırlar.

2-      'Osmanlı Vatanı'nın Tamâmiyyeti ve İstiklâl-i Millimiz'in Te'mîni ve Makaam-ı Saltanat ü Hilâfet'in Masûniyyeti içün, Kuvâ-yî Milliyye'yi amil ve İrâde-i Milliyye'yi hâkim kılmak esâstır.

3-      Her dürlü işgaal ve müdâhale, Rumluk ve Ermenilik teşkili gaayesine ma'tûf telâkki edileceğinden, müttehiden müdâf a'a ve mukaavemet esâsı, kabul edilmiştir. Hâkimiyyet-i siyâsiyye ve muvâzene-i ictimâ'iyyeyi mu-hill olacak surette, 'Anâsır-ı Hıristiyâniyye'ye yeni bir takım imtiyâzât i'tâsı kabul edilmeyecektir.

4- Hükûmet-i Merkeziyye'nin bir tazyîk-i Düveli karşısında, buraları
terk ve ihmâli ıztırârında kalması ihtimaline göre, Makaam-ı Hilâfet ü
Saltanat'a merbûtiyyetini; ve mevcûdiyyet ve Hukuukı Milliyyeye kâfil
tedâbîr ve mukarrerât, ittihâz olunmuştur.

5-Vatanımız'daötedenberibirlikteyaşadığımız'Anâsır-iGayrimüslime'nin, Kavânîn-i Devlet-i Osmâniyye ile mü'eyyed hukuuk-ı müktesebeleri-ne, tamâmiyle ri'âyetkârız. Mâl ü cân ve ırzlarının masûniyyeti, zaten mukteziyyât-ı dîniyye, 'an'anât-i milliyye ve esâsât-i kaanûniyyemizden olmağla, bu esâs, Kongremiz'in kanâ'at-i umûmiyyesiyle de te'yîd olun­muştur.

6- Düvel-i İ'tilâfiyye'ce, Mütâreke'nin imza olunduğu 30 Teşrinievvel 334 (Ekim 1918) tarihindeki hududumuz dâhilinde kalan; ve her mıntakasın-da olduğu gibi, Şarkî-Anadolu Vilâyetleri'nde de, ekseriyyeti kaahireyi İslâmlar teşkil eden; ve harsî, iktisâdi tevafuku Müslümanlar'a 'âid bu­lunan; ve yekdigerinden gayrikaabil-i infikâk özkardaş olan din ve ırk-daşlarımızla meskûn Memâlikimiz'in, mukaasemesi nazariyyessinden bilkülliyye sarfinazarla; mevcûdiyyetimize, hukuuk-i târîhiyye, 'ırkıyye, dîniyyemize ri'âyet edilmesine; ve bunlara mugaayir teşebbüslerin, ter¬viç olunmamasına; ve bu suretle, tamâmiyle hakk ve 'adle müstenid bir karâra, intizâr olunur.

7-Milletimiz insanî, 'asrî gaayeleri tebcîl; ve fennî, sınâ'î, iktisadî hâl ve ihtiyâcımızı takdîr eder. Binâen'aleyh, Devlet ve Milletimiz'in, dahilî ve haricî istiklâli; ve Vatanımız'ınTamâmîsi Mahfuz kalmak şartiyle, Al¬tıncı Mâdde'de musarrah hudûd dâhilinde; milliyet esâslarına ri'âyetkâr ve Memleketimiz'e karşı istilâ emeli beslemiyen herhangi bir Devlet'in: Fennî, sınâ'î, iktisadî mu'avenetini, memnûniyyetle karşılarız. Ve bu şerâit-i 'adile ve insâniyyeyi muhtevi bir Sulh'un da, 'acilen takarrürü, selâmet-i beşer ve sükûn-i âlem nâmına, ahass-i âmâl-i milliyemizdir.

8- Milletler'in kendi mukadderatını, bizzat ta'yîn ettiği bu târihî devirde,

Hükûmet-i Merkeziyyemiz'in de irâde-i milliyeye tâbi' olması zarurîdir.

Çünki, irâde-i milliyyeye gayrimüstenid herhangi bir Hey'eti Hükümetin,

(Millet Meclisinden kuvvetini almayan)' indî ve şahsî mukarrerâtı,

Millet'ce muta olmadıktan başka, haricen de mu'teber olmadığı ve ola-

mıyacağı, şimdiye kadar mesbûk ef'âl ve netâyic ile, sabit olmuştur.

Binâen'aleyh, Millet'in içinde bulunduğu hâli zucret ve endîşeden kurtulmak çârelerine bizzat tevessülüne hacet kalmadan, Hükûmet-i Merkeziyyemiz'in Meclis-i Millî'yi heman ve bilâifâte-i ân toplaması; ve bu suretle, Mukadderât-i Millet ve memleket hakkında ittihaz eyliye-ceği bilcümle mukarrerâtı, Meclis-i Millî'nin murakabesine 'arzetmesi, mecburîdir.

9- Vatanımız'm mâ'ruz kaldığı âlâm ve hâdisât ile, ve tamamen 'ayni mak-

sadla Vicdân-i Millîden doğan ("Tırabuzon Muhâfaza-i Hukuuk-ı Mil-

liyye Cem'iyyeti", "Vilâyât-i Şarkiyye Hukuuk-ı Milliyye Cemiyyeti",

Diyârbekir "Muhafaza-i Vatan Cem'iyyeti" adlarındaki) Cem'iyyetlerin

İttihâd ve İttifakından hâsıl olan kütle-i 'umûmiyye, bu kerre, Şarkî-

Anadolu Müdâfa'a-i Hukuuk Cem'iyyeti unvaniyle tevsîm olunmuştur.

İşbu Cem'iyyet, her dürlü fırkacılık cereyanlarından külliyen 'ârîdir. Bilcümle İslâm Vatandaşlar, Cem'iyyetin A'zâ-yi Tabî'iyyesindendir.

10-      Kongre tarafından müntehab bir "Hey'eti Temsiliyye" kabul, ve

Köyler'den bil-'itibâr Vilâyât Merâkizi'ne kadar, mevcut Teşkîlât-i Mil¬

liyye, tevhîd ve te'yid olunmuştur