Erzurum çeşmelerinden tarih akıyor

Erzurum'un değişik mahalle ve semtlerindeki çeşmelere getirilen suların başında Yeğenağa Suları, Lalapaşa Suları, Tophane Suları, Çetecibaşı Suları, Murat Paşa Suları, Şeyhler Suları, Hacı Derviş Ağa Suları, Habib Efendi Suları, İbrahim Paşa Suları ve Cafer Efendi Suları gelirken, kaynak sayısının fazla olması nedeniyle şehrin hemen her köşesine çeşmeler inşa edildiği ifade edildi.

Tarihi kaynaklar, Erzurum'da 200'e yakın çeşmenin varlığından söz ederken, günümüzde bunların sayısının hayli azaldığı görülüyor. Çeşmelerin büyük çoğunluğu mahalle aralarında tek çeşme olarak yaptırılırken, bunun yanı sıra camiler ve medreselerin müştemilatlarına da çeşitli çeşmelerin eklendiği aktarılırken, çeşmelerin mimari yapılarıyla ilgili olarak şu bilgiler veriliyor: “Çoğunlukla dikdörtgen şekilde olup, yuvarlak veya sivri kemerler içerisine ayna taşları, altına da yalak taşları konulmuştur. Bunların üzerine de banilerinin ve yapım tarihlerini belirten kitabeleri yerleştirilmiştir. Arkalarına da su hazneleri ve suyu buraya getiren kanallar yapılmıştır”
//ÇEŞMELERDE 18’İNCİ YÜZYIL DAMGASI

Erzurum çeşmelerinin, Anadolu’nun diğer bölgelerinde olduğu gibi kesme köfeki taşı veya yöresel Sivişli (Keverk) taşından yapıldığı öğrenilirken, çeşme kitabeleri ise, genellikle mermer oluşlarıyla dikkat çekiyor. Büyük bir bölümü 18. yüzyılda yapılan Erzurum çeşmeleri, mimari teknik açıdan birbirlerinin tekrarı olarak nitelendirilirken, çeşmelere sanatsal küçük ayrıntılarla farklılıklar verildiği aktarılıyor.

Günümüze kadar ulaşan Erzurum çeşmeleri arasında Cennet Çeşmesi, Gürcü Kapısı Hacı Mehmet Çeşmesi (1681), Safiler (Sabahane) Çeşmesi (1556), Kale Çeşmesi (1745), Yazıcıoğlu Çeşmesi (1748), İsmail Ağa Çeşmesi (1734), Çeteci Abdullah Paşa Çeşmesi (1750-1755), Dört Güllü Çeşmesi (1775), Osman Ağa Çeşmesi (1677), Narmanlı Camisi Çeşmesi (1734), Akpınar Çeşmesi, Hacı Dede Ağa Çeşmesi, Kırmızı Çeşme, Sansarcıbaşı Çeşmesi, Dabakhane Çeşmesi, Gül Ahmet Çeşmesi, Recep Ağa Çeşmesi, Paşa Pınarı Çeşmesi, Sıvırcık (Sığırcık) Çeşmesi ve Bakırcılar Cami Çeşmesi yer alırken, bunların yanında kitabesi olmayan ancak, suları yönünden önemli çeşmeler de bulunuyor. Bunların başında; Kırk Çeşme, Zeynel Çeşmesi, Cennet Çeşmesi, Dabakhane çeşmesi, Ali Paşa Çeşmesi, Ayaz Paşa Çeşmesi, Bakırcı Çeşmesi ve Esat Paşa Çeşmesi geliyor.