Ermeni sorunu ve Türkler

             He was a child at the age of 12-13 when Erzurum was invaded by Russians and Armenians in 1916. When Russians started to retreat as the result of Bolshevik Revolution in 1917, Erzurum was left to Armenians. My father used to narrate, without any hatred or particular malice whatsoever, some events starting from March 12, 1918 until Armenians left the country. I remember the following events narrated by my father at home during long nights as true stories based on his experiences:

  TURKS WERE TAKEN AWAY FROM THEIR HOUSES (1)

             We used to hear my fathers’ childhood memories with fascination by sitting around the same tandoor in Erzurum, and we used to look at the burn marks on his hands and feet.

             My father used to say that his big brother, Ismail, was a soldier fighting on Tripoli, Balkan and Caucasian fronts at the same time. He was fighting in defense of his country when his father and mother were under invasion. My father used to tell the followings about his brother with a great respect: “My big brother came from the front after the invasion. Fingers of his left hand were crushed. He used to pick up and hold me in his arms. I used to push his crushed fingers to open his hand, but he couldn’t hold his fingers straight and they were curled up just like a spring as soon as I stopped pushing his fingers. He used to tell me that he fell down when he was fighting at Caucasian front, and his fingers were crushed under the feet of one of the horses of chevaliers. Then he was called to front again. He never came back. They said that he became a prisoner of war in Russia.” My father, Mahir Akyüz, who witnessed the days of Armenian and Russian invasion, became one of the first judges of the Republic of Turkey by granting the title of interrogator (“Müstantik”) in 1926. As the result of long and exhausting researches that he carried out, he found the tomb of his big brother, “Ahmet oğlu Ismail” at “Turkish War Cemetery in Vladivostok, where he died as a martyr.

             The photograph of my grandfather white-bearded Ahmet Akyüz, my grandmother Raife Akyüz and my father, Mahir Akyüz, who survived the genocide only by chance, shall be a historical witness with regards to their suffering and pain experienced 100 years ago. If my father couldn’t get out of the line that they were put or if they were caught by Armenian soldiers in my father’s house, none of the members of our family, his five children who became doctors, lawyers and engineers as well as our children, would not be born. In other words, not only his generation survived genocide, but also ours. Consequently, the fate of the neighborhood exposed to fire and bullets in the mosque ended up by suffering and losing their lives.

             This Republic and State had experienced hard days in the last century. Undoubtedly, similar cases and stories could be found in any family witnessing the same period.

 Attorney A. Erdem Akyüz

Member of Ankara Bar Association,

General Director of Society of Law Sovereign

erdemak@gmail.com

  …………………………………………………………………………………………….

   ERMENİ SORUNU VE TÜRKLER

 

            Değişik ülkelerin Meclislerinde, Türklerin Ermenilere karşı soykırım suçunu işledikleri yolunda görüşmeler yapılmakta ve bazılarında böyle bir soykırım yapıldığı yolunda kararlar alınmaktadır. Aslında bu kararlar öncesinde ve sonrasında, soykırım suçlaması, Türkiye’den siyasi veya ekonomik bazı tavizler alınması için bir pazarlık ve baskı aracı olarak da kullanılmaktadır.

             Bu suçun işlenip işlenmediği veya kimin tarafından kime karşı soykırım işlendiği bir yana, soykırım uygulandığı iddia edilen yeri ve yılları kapsayan dönemi bizzat yaşayan bir kişiden, babamdan dinlediğim anıları, hiç bir yorum yapmaksızın aktarmak ve böylece tarihe not düşmek istiyorum. En doğru kararı, okuyucu verecektir.

  Baba tarafından ailem, Erzurum’un çok eski ve köklü bir ailesine dayanmaktadır. Soyadı olmadığı dönemlerde “Molla Ahmet Oğulları” diye adlandırılan ve kuşaklar öncesine giden bir geçmişi vardır. Babam Mahir Akyüz 1903 yılında Erzurum’da dünyaya gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Hakimlerinden olup 1926 yılında “Müstantik” yani Sorgu Hakimi ile Savcı arasındaki bir görevi yapan yargıç olarak mesleki yaşamına başlamış, 1968 yılında Ankara Barosu Avukatı olarak hukuk mesleğine devam etmiş, 1973 yılında vefat etmiştir. Hakim olarak ilk göreve başladığı yıllardaki fotoğrafı, dönemin moda anlayışını yansıtması bakımından ilgi çekicidir.

      Erzurum’un 1916’da Ruslar ve Ermeniler tarafından işgal edildiği yıllarda 12-13 yaşlarında bir çocuk olarak işgal günlerini yaşamıştır. Ruslar 1917’de Bolşevik ihtilali ile çekilmeye başlayınca, meydan ermenilere kalmış ve ermenilerin 12 Mart 1918’de kaçtıkları güne kadar yaşadığı bazı olayları bizlere, hiç bir kin ve intikam duygusu içermeden anlatmıştır. Uzun kış gecelerinde evimizde, zaman zaman anlattığı ve doğrudan yaşadığı olaylara dayanan anlatımlarından aklımda kalanlar şunlardır :

             EVLERİNDEN TOPLANAN TÜRKLER (1) 

         “Erzurum’da ermeni ve rus işgalini yaşıyorduk. Soğuk bir kış gecesi idi. Kapımız gürültü bir şekilde çalındı. İçeriye elleri silahlı, komitacı giysili birkaç ermeni girdi. Babam Ahmet’i ve beni yaka paça dışarı çıkardılar. Engel olmak isteyen annem Raife’yi dipçikle yere yıktılar. Küçük kız kardeşim Emine, bir köşede korkudan büyümüş gözleri ile bize bakıyordu. Ben 12-13 yaşlarında bir çocuktum. Babam 60 yaşını çoktan aşmış, ak sakallı bir ihtiyardı. Diğer evlerden topladıkları mahalleliyi sıraya sokmuş götürüyorlardı. Bizi de sıraya soktular. Biraz sonra genç bir rus askeri yanımıza sokuldu. ‘Baba sen yaşlısın, çocuğunu al git’ dedi. Eve geldik, kapıyı kapatmaya çalışıyorduk ki, kapı ardına kadar yeniden itilerek açıldı. Önceki ermeni askerlerinden biri gelmişti. Dipçikleyip küfür ederek bizi tekrar alıp götürdü, sıraya koydu. Biraz yürümüştük ki, aynı genç rus askeri bizi gördü. Bizi tekrar sıradan çıkardı, eliyle gitmemizi işaret etti. Koşarak eve geldik. Duvarda, yataklarımızı koyduğumuz tahta bir dolap vardı. Babam tahta dolabın içine girdi, üzerine yorganları örttüler. Annem, beni ‘tandır’ ın içine soktu. ‘Tandır’; Erzurum evlerinde bulunan, yere gömülü vaziyette duran, içinde ateş yakılan ve ekmek pişirilen, fırın benzeri bir yerdir. Tandırın üzerini örttü. Tandır henüz tam olarak soğumamıştı, ellerim ayaklarım yandı ama hiç ses çıkarmadım. Biraz sonra şiddetli gürültüler duydum. Evin kapısı tamamen kırılmıştı. Etrafı dağıtıp kırıyorlardı. Bizi arıyorlardı. O sırada dışarıdan bağırtılar geldi, çıkıp gittiler. Saatler sonra tandırdan çıktım, anam yanıklarımı sardı. Ertesi sabah, gün ağarırken dışarı çıktık. Her evden arta kalan yaşlı kadın, erkek, çocuk, soğuktan titreyerek ve birbirimize sığınarak yürüdük. İlerideki mahalle camisi yarı yanmış vaziyette idi, bir kaç yerinden hala dumanlar çıkmakta idi. Gece götürülen komşularımızı içeride yanmış ve kurşunlanmış olarak bulduk.”

    Erzurum’da, aynı tandırın başında bunları büyülenmiş gibi dinler ve yanıkları halen görünen, babamın el ve ayaklarına bakardık.

     Babam, kendi büyük kardeşinin yani ağabeyi İsmail’in, aynı tarihlerde Trablusgarp, Balkan ve Kafkas cephesinde savaştığını söylerdi. Yani anne ve babası işgal altında iken, O başka bir cephede savaşmaktaymış : “İşgal sonrası cepheden, ağabeyim geldi. Sol elinin parmakları ezilmişti. Beni kucağına alırdı. Ezilen ve avucuna yapışan parmaklarını düzeltirdim, bırakır bırakmaz parmakları birer yay gibi tekrar kıvrılırdı. Kafkas cephesinde bir savaşta iken yere düştüğünü, üzerinden geçen düşman süvarilerinden birinin atının ayakları altında ezilen parmaklarının bu şekli aldığını anlattı. Sonra tekrar cepheye gitti. Rusya’da esir düştüğünü söylediler. Geri gelmedi.” Bütün bu günleri yaşayan babam Mahir Akyüz, 1926 yılında “Müstantik” sıfatı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk hakimlerinden biri oldu. Yaptığı uzun ve yorucu araştırmalar sonucu “Vladivostok’taki Türk Şehitliğinde” kardeşinin mezarını buldu : “Ahmet oğlu İsmail” orada yatmakta idi.

    Bundan yaklaşık olarak 100 sene öncesine dayanan, ak sakallı Ahmet Akyüz ile eşi Raife Akyüz’ün ve soykırımdan tesadüfen kurtulan çocukları - babam Mahir Akyüz’ün, o tarihdeki resimleri, çektikleri ızdırap ve ezilmişliği yansıtması bakımından “tarihe tanıklık” edecektir. Bu olayı yaşayan ve tanığı olan babam, eğer küçük bir çocukken götürülmek üzere sokulduğu sıradan çıkamasa idi, bu gün; Avukat, Doktor ve Mühendis olan beş çocuğundan yani bizlerden ve bizim çocuklarımızdan hiç biri dünyada olmayacaktı. Yani yalnızca onun nesli değil, bizim neslimizde kurutulmuş ve soykırıma uğramış olacaktık. Camide yakılan ve kurşunlanan mahalle halkının kaderi bundan farklı olmamıştı.

    Bu Cumhuriyet ve bu Devlet o günleri yaşayarak, bu günlere geldi. Hangi birimizin ailesini araştırsak bu anlattıklarımdan farklı olmayacaktır.

 Av.A.Erdem Akyüz

Ankara Barosu Avukatı,

Hukukun Egemenliği Derneği

Genel Başkanı

erdemak@gmail.com

---