BÖLGELER ARASI KALKINMIŞLIK FARKLILIKLARININ GİDERİLMESİNDE YENİ UMUT:

BÖLGELER ARASI KALKINMIŞLIK FARKLILIKLARININ GİDERİLMESİNDE YENİ UMUT: KALKINMA AJANSLARI Kalkınma Ajansları’nın kurulmasıyla ilgili olarak TBMM’ye sunulan kanun tasarısı metni gerekçe bölümünde; Doğu Anadolu Bölgesi’ni etkileyen bölgesel kalkınmışlık farklarının giderilmesinde, kalkınma planlarının yeterli olmadığı görüşü dile getirildi. GAP BAŞARIYA ULAŞTI, YA DAP? 8 Şubatta TBMM Genel Kuruluna inen Kalkınma Ajansları’nın Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri hakkındaki yasa tasarısının gerekçe bölümünde “ülkemizde bölgeler arası kalkınmışlık farkının dengeli bir yapıya kavuşturulması, bölgesel ve yerel kalkınmanın hızlandırılması ve sürdürülebilir dengeli bir gelişmenin sağlanması için çeşitli politikalar ve araçlar uygulanmıştır. Bunların başında çeşitli büyüklükteki bölgeleri hedef alan bölge planları yer almaktadır. Kalkınma planlarının sektörel öncelikleri ile mekansal boyutların bütünleştirilmesine yönelik olarak bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak ve sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmek amacıyla çeşitli dönemlerde muhtelif bölgesel gelişme planları hazırlanmıştır.” denildi. DAP UYGULAMA ŞANSI BULAMADI Gerekçe bölümünde: ancak çoğu zaman kalkınmada öncelikli yöreleri hedef alan destek uygulamaları, OSB politikaları, yatırımlarda devlet yardımları ve kırsal kalkınma projeleri ile birlikte yürürlüğe konulan bölge planlarının bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltılmasında ve hedeflenen gelişme düzeyini ve ortamını oluşturmada beklenen etkiyi doğuramadığı ve DAP’ın da içinde bulunduğu bölgesel gelişme planlarından GAP dışında kalanların kapsamlı bir uygulama şansı bulamadığı belirtildi. YENİ BRİ STRATEJİ ŞART GAP Hariç olmak üzere hazırlanan bölge planlarının hemen hemen tamamında beklenen başarıya ulaşılamadığı ve Ülke içinde bölgeler arası gelir ve gelişmişlik farklılıklarının somut gelişmeler sağlanması gereken önemli bir sorun alanı olarak gündemdeki yerini korumaya devam ettiğinin vurgulandığı gerekçe bölümünde yeni bir stratejinin uygulanması gerektiğine dikkat çekildi. 1996’DAN DAHA GERİDEYİZ 1996 yılına göre, Bölgeler arası kalkınmışlık ve gelişme farklarının arttığına işaret edilen Kalkınma Ajanslarının kuruluşu, koordinasyonu ve görevleri hakkındaki yasa tasarısının gerekçe bölümünde şu görüşlere yer verildi” 2001 yılı kişi başı gayri safi yurt içi hasıla verilerine göre ülkenin en yüksek gelire sahip ili olan Kocaeli ( 6 bin 165 ABD Doları) ile en düşük gelire sahip ili Ağrı ( 568 ABD Doları) arasında 11 kat fark bulunmaktadır. 2003 yılı illerin sosyo ekonomik gelişmişlik sıralaması çalışmasına göre özellikle Ankara’nın doğusunda yer alan illerin sosyo ekonomik gelişmişlik düzeylerinin genel olarak ülke ortalamasının altında olduğu gözlenmektedir. Bu durumdan daha da kötüsü gelişmişlik düzeyi itibarıyla ülke ortalamasının altında yer alan illerden çoğunun sıralamadaki yerin bir önceki 1996 dönemine göre daha aşağılara inmiş bulunmasıdır.” 8. 5 YILLIK KALKINMA PROĞRAMINDA DA, BÖLGELER ARASI KALKINMIŞLIK FARKI DİLE GETİRİLİYOR 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2005 Yılı Programı’nda da: Bölgeler ve iller arası gelişmişlik farklarının azaltılması, geri kalmış yörelerde gelir seviyesinin artırılması, ekonomik faaliyet çeşitliliğinin sağlanması, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, yerel dinamikleri ve potansiyelleri harekete geçirecek girişimlerin desteklenmesi ve kurumsal kapasitelerin geliştirilmesi, işbirliğine dayalı rekabetin geliştirilmesi ile kaynakların yerinde ve etkin kullanılmasının sağlanması ihtiyacının devam ettiği bildirildi. ERZURUM’U DA KAPSAYAN KUZEYDOĞU YOKSULLUK İÇİNDE Sosyo-ekonomik göstergeler ve gelir dağılımı açısından bölgeler arası farklılıkların devam ettiğinin kaydedildiği 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2005 Yılı Programı Bölgesel Gelişme Hedef ve Politikaları bölümünde : “2001 yılında kişi başına GSYİH ülke ortalaması 100 kabul edildiğinde, en yüksek endeks değerlerine sahip Düzey 1 bölgeleri sırasıyla; Doğu Marmara Düzey 1 Bölgesi (152), İstanbul Düzey 1 Bölgesi (143) ve Ege Düzey 1 Bölgesidir (119). En düşük endeks değerine sahip Düzey 1 bölgesi ise Kuzeydoğu Anadolu Düzey 1 Bölgesidir.” Tanımlamasıyla; içinde Erzurum’un da yer aldığı Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nin Türkiye’nin en geri kalmış bölgesi olduğuna işaret edildi. İBBS - Düzey 1 Bölgeleri İtibarıyla Sosyo-Ekonomik Göstergeler Düzey 1 Bölgeleri 2000 Yılı Nüfusu Nüfusun Payı (%) 1990-2000 Yıllık Nüfus Artış Hızı (Binde) Şehirleşme Oranı (%) (2000 ) Bölgelerin GSYİH'ya Katkısı (2001) Kişi Başına GSYİH Endeks Değerleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması İSTANBUL 10 018 735 14,8 33,09 90,69 21,5 143 1 BATI MARMARA 2 895 980 4,3 11,18 55,55 4,9 112 5 EGE 8 938 781 13,2 16,29 61,48 16,4 119 4 DOĞU MARMARA 5 741 241 8,5 20,25 67,36 13,1 152 3 BATI ANADOLU 6 443 236 9,5 21,35 77,22 10,1 108 2 AKDENİZ 8 706 005 12,8 21,43 59,78 12,4 95 6 ORTA ANADOLU 4 189 268 6,2 9,27 56,47 4,1 74 8 BATI KARADENİZ 4 895 744 7,2 0,13 49,39 5,5 79 7 DOĞU KARADENİZ 3 131 546 4,6 9,32 49,37 2,9 66 9 KUZEYDOĞU ANADOLU 2 507 738 3,7 6,32 51,44 1,3 43 12 ORTADOĞU ANADOLU 3 727 034 5,5 18,36 53,86 2,3 50 11 <