AVRUPA'DA IRKI EN SAF SIĞIR: DAK

AVRUPA'DA IRKI EN SAF SIĞIR: DAK Atatürk Üniversitesi (AÜ) Ziraat Fakültesi'nde yapılan bir araştırmada, Avrupa'daki sığırlar arasında genetik yapısı en az bozulan ırkın, Anadolu yerlilerinden Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK) olduğu belirlendi. Ziraat Fakültesi öğretim elemanı Dr. Memiş Özcan tarafından yapılan araştırmada, Türkiye'deki yerli sığır ırklarından DAK, Güneydoğu Anadolu Kırmızısı (GAK), yerli kara ve boz ırk sığırlarının DNA dizilimleri tespit edildi. Araştırmada, yaklaşık 3 bin yıllık bir geçmişi olduğu bilinen DAK'ın evcilleştirildiği dönemden bugüne kadar ileri derecede ıslah çalışmalarına tabi tutulmadığı tespit edildi. Tarihte Türklerin, sürekli savaş halinde olmasının da sığırlarda ıslah çalışmalarına engel teşkil ettiği ifade edildi. AVRUPA KÜLTÜR IRKI SIĞIRLARIN ATASI DAK DAK'ın, araştırmada kullanılan mitokondriyal DNA analizleri sonucunda Türkiye'nin Avrupa'dan ithal ettiği simental, hoştayn gibi kültür ırkı sığırların da atası olduğu ortaya çıktı. Dr. Özdemir, yaptığı açıklamada, Doğu Anadolu Bölgesi'ne özgü olan DAK'ın atalarının Mezopotamya bölgesinden Anadolu'ya getirildiğini belirterek, bu ırkların Avrupa'daki kültür ırkı birçok sığıra kan verdiği yönünde birçok belirti bulunduğunu ifade etti. Sığırların evcilleştirilme merkezlerinin Mezopotamya bölgesi ile Hindistan'daki İndu Vadisi olduğunu anlatan Özdemir, şunları kaydetti: ''Şimdiye kadar Türkiye'de yerli ırk sığırlarının bu kadar geniş bir şekilde DNA dizilimleri ortaya konulmamıştı. Araştırmamızda yerli sığır ırklarının mitokondriyal DNA dizilimi belirlendi. Daha sonra Mitokondiryal DNA dizilimi belirlenen dünyadaki çeşitli sığır ırkları ile karşılaştırmalı analizleri yapıldı. Bu analizler sonucunda DAK'ın, Avrupa'daki sığırlara kan verdiğini ve orijinal yapısını koruyabilen en saf ırk olduğunu ortaya çıkardık.'' DAK HIZLA YOK OLUYOR Özdemir, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yürütülen suni tohumlama çalışmalarıyla DAK ırkı sığırların varlığının tehdit edildiğini belirterek, ''500 yıldan daha fazla bir süreç içerisinde oluşan DAK ırkının bir anda yok edilmesi gen kaynaklarımız açısından büyük bir kayıptır'' diye konuştu. Köylünün verimi düşük olması nedeniyle DAK ırkı sığırları elinde tutmak istemediğini belirten Özdemir, et ve süt verimi daha fazla olan kültür ırkına yöneldiğini ifade etti. Yerli ırkların yüzyıllardır yetiştirile geldikleri çevrenin kendine özgü koşullarına çok iyi uyum sağladığına dikkati çeken Özdemir, şöyle devam etti: ''DAK gibi yerli ırklar, verimleri düşük olsa bile özgün nitelikleri olan, dayanıklı, kanaatkar, yetersiz çevre koşullarında üreyebilen hayvanlardan oluşur. Yerli ırkların yok olması, taşıdıkları bu ayırıcı özelliklerin de yok olması anlamına gelmektedir. Gelecekte bu özelliklerin hangisine gereksinim duyulacağını şimdiden tahmin etmek ise güç ve olanaksızdır. Kaldı ki bu gen kaynaklarının bugün saptanmamış olan olası özellikleri de ancak bunların varlıklarını sürdürebilmesi halinde elde tutulabilir.'' Özdemir, DAK ırkı için embriyo dondurma çalışmasının biran önce başlatılması gerektiğini kaydederek, aksi takdirde birkaç yıl içerisinde DAK ırkı sığırların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını ifade etti. Hızla yok olan DAK ırkı sığırların Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından belirli araştırma merkezlerinde ve köylerde koruma altına alındığını belirten Özdemir, ancak bu koruma alanının sınırlı olması nedeniyle yetersiz kaldığını kaydetti. DAK'TAN VERİMİ YÜKSEK YENİ IRK OLUŞTURULABİLİR Özdemir, DAK ırkı sığırı gen kaynakları açısından yoğrulmamış bir madde olarak değerlendirdiklerini belirterek, şöyle konuştu: ''DAK ırkının sahip olduğu pozitif özelliklerini barındıran genleri et ve süt verimi yüksek bir hayvanda toplayarak yeni bir Anadolu ırkı oluşturulabilir. Ancak bir hayvan ırkının oluşturulabilmesi en az 70 yıllık bir zaman dilimi gerektireceği için bu çalışmada devamlılık esasının oluşturulması büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmanın yapılması durumunda, bölge şartlarına karşı dayanıklı, et ve süt verimi yüksek ve hastalıklara karşı daha dirençli yeni bir ırk elde edebiliriz.'' Bölgede suni tohumlama çalışmaları sonucunda sürekli yeni melez hayvanların elde edildiğine işaret eden Özdemir, ''Bölgede bir yıl simental, bir sonraki yıl hoştayn ırkı boğa sipermleri kullanılıyor. Hem DAK ırkı sığırın varlığına son veriliyor hem de hangi ırkın özelliklerini taşıdığını bilmediğimiz melez hayvanlar elde ediliyor. Bu karmaşaya da son verilmesi gerekir'' diye konuştu. Melez hayvanların salgın hastalıklara karşı dirençli olup olmadığının bilinmediğini vurgulayan Özdemir, tavuklarda olduğu gibi sığırların da tedavisi mümkün olmayan bir salgın hastalıkta tamamen yok olma riski bulunduğunun altını çizerek, bu riskin en aza indirilmesi için hastalıklara dirençli yerli ırklarını korunmasının büyük önem taşıdığını sözlerine ekledi.