9 EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEK OKULU ÖĞRETİM GÖREVLİSİ YRD. DOÇ. DR. ÖZGÜL KARAYURT:

9 EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HEMŞİRELİK YÜKSEK OKULU ÖĞRETİM GÖREVLİSİ YRD. DOÇ. DR. ÖZGÜL KARAYURT: "EGZERSİZ MEME KANSERİ RİSKİNİ AZALTIR" Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Özgül Karayurt, kadınların günlük beslenmede A, C ve E vitaminlerinin alımının artırılmasının, menopoz öncesinde meme kanseri gelişme riskini azalttığını açıkladı. Erzurum Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Onkoloji Hemşireliği Derneği, Erzurum Kalkınma Vakfı (ERVAK) Kadın Kolları, Kanser Tarama ve Eğitim Merkezi'nin (KTEM) ve gönüllülerin işbirliğiyle yürütülen "Kadın Kadına, Meme Kanserinde Erken Tanı Konusunda Kadınların Eğitimi" adlı proje çalışmaları kapsamında açıklamalarda bulunan Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Özgül Karayurt, kadınların hayatı boyunca meme kanseri olma riskinin yüzde 13 olduğunu ifade etti. Karayurt yaptığı açıklamada, "Önemli olan meme kanserinden korunabilmektir. Ancak kanser oluşanların sadece yüzde 25'inde tanımlanmış risk faktörleri mevcuttur. Bu risk faktörlerinin önemli bir kısmı da kontrol edilebilir risk faktörleri değildir" dedi. DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Meme kanserinden korunmak için dikkat edilmesi gereken hususları anlatan Yrd. Doç. Dr. Karayurt, "Günlük beslenmede karoten, A, C ve E vitaminlerinin alımının artırılmasının kadınlarda menopoz öncesi meme kanseri gelişme riskini azalttığı gösterilmiştir. Bu olumlu sonuç günde 5 öğün sebze ve meyve tüketen kadınlarda gözlenmiştir. Düşük yağ ve yüksek lifli (bol sebze ve meyve) gıdalarla beslenme menopoza girmeyen kadınlarda adet görme durumunu etkilemeden östrojen düzeyini azalttığı için meme kanseri riskinin azaltılabileceği belirtilmektedir" şeklinde konuştu. EGZERSİZİN ÖNEMİ Yrd. Doç. Dr. Karayurt, "Haftada 3-4 saat yapılan egzersiz (haftada 4 saat tempolu yürüyüş gibi) yağ dokusunu azaltmaktadır. Yağ hücrelerinden östrojen üretiminin baskılanması meme kanseri sıklığını yüzde 35-40 oranında azaltmaktadır. Haftada 3 veya 4 saat egzersiz yaparak, hem ilk adet yaşının geciktirilebileceği hem de genç kızların adet sayısının azaltılabileceği gösterilmiştir. Bu da hayat boyu meme kanseri riskini azaltmaktadır. Ancak koruyucu etkinin sürekliliği için düzenli spor yapılması önerilmektedir" diye konuştu. İlk doğum yaşının erken olması meme kanseri riskini azaltmada önemli faktörlerden biri olduğunu kaydeden Karayurt, "Emzirmenin meme kanseri riskini düşürdüğü belirtilmektedir. Annenin emzirmesi menopoz öncesi gelişen meme kanseri sıklığını yüzde 20-35 oranında azaltmaktadır. Ayrıca meme emzirme sadece annenin meme kanseri oluşması riskini değil emzirdiği kızının da riskini azaltabileceği üzerine görüşler vardır" dedi. MEME KANSERİNİN OLUŞMASINDA ROL OYNAYAN RİSK FAKTÖRLERİ Meme kanserinin nedeni tam olarak anlaşılamamasına rağmen bazı faktörler ile ilişkili olduğunun düşünüldüğünü kaydeden Karayurt, "Birçok faktör meme kanseri riskini artırmaktadır. Meme kanseri için 2 önemli risk faktörü yaş ve cinsiyettir. Aile öyküsünde meme kanseri bulunması, adet öyküsü, çevresel etmenler, hayat tarzı, hormon içeren ilaçların kullanımı ve sosyoekonomik durumun da meme kanseri oluşumunda rol oynadığı belirtilmektedir" dedi. MEME KANSERİNE İLİŞKİN FAKTÖRLER Karayurt, meme kanseriyle ilişkili olan faktörleri şöyle sıraladı: "CİNSİYET: Kadın olmak meme kanseri riskini artırmaktadır. Tüm meme kanserlerinin yüzde 99'u kadınlarda, yüzde 1'i erkeklerde görülür. YAŞ: Yaş en önemli bağımsız risk faktörüdür. Yaş ilerledikçe, özellikle 50 yaş üzerinde risk artar. Meme kanserinin yüzde 78'i 50 yaş ve üzerindeki kadınlarda oluşur. 20 yaşın altındaki kadınlarda nadir görülmektedir. 50 yaş üzerindeki kadınlarda meme kanseri görülme sıklığı, 50 yaş altındaki kadınlardan 4 kat daha fazladır. AİLE ÖYKÜSÜ: Ailede anne veya kız kardeş gibi birinci derecede yakınlarında veya her ikisinde meme kanseri bulunması, riski 2 ila 3 kez artırır. Birinci derece yakınlarda menopoz öncesi dönemde meme kanseri gelişmişse ve kanser çift taraflı ise risk daha da artar. Meme kanserinin sadece yüzde 10-15'i genetik kökenli iken, bunların yüzde 50-60'ı BRCA-1 genindeki hasardan, yüzde 10-30'u ise BRCA-2 genindeki hasardan kaynaklanmaktadır. BRCA-1 geninde hasar olan kadınlarda 80 yaşından önce meme kanseri oluşma oranı yüzde 85 olup, kanser 50 yaş öncesinde gelişmektedir. ADET ÖYKÜSÜ: Kadınlık hormonu olan östrojen hormonu, memede kanseri gelişme riskini artırır. İlk adetin 12 yaştan önce olması ve 55 yaştan sonra adetten kesilme, kanser gelişme riskini artırır. Adet görme süresinin uzaması meme kanseri riskini artırırken kısalması riski azaltır. Çünkü adet görme süresi artıkça kadının östrojen hormonuna maruz kaldığı süre de artmaktadır. DOĞUM ÖYKÜSÜ: Ergenlikte kadın memesinde başlayan gelişim gebelik döneminde tamamlanır. Gebelik tamamlanana kadar memedeki hücreler genetik değişikliklere açıktır. Hiç doğum yapmayanlar ve ilk çocuğunu 30 yaştan sonra doğuranlarda, meme kanseri gelişme riski artmaktadır. Bunun nedeni meme hücrelerinin genetik değişikliğe açık olma ve kanser yapan maddelere maruz kalma süresinin artmasıdır. Daha önce meme kanseri ve meme hastalığı öyküsünün olması, bir memede kanser varlığı diğer kadınlara göre kanser riskini 5-7 kez artırır. Memede biyopsi sonucunda kanser öncüsü hücre yapısının saptanması (atipik hipperplazi) meme kanseri riskini 4-5 beş kez artırır. Kanser olmayan meme hastalığının (fibrokistik meme hastalığı) kanser riski hala tartışmalıdır. HORMON İÇEREN İLAÇLARIN KULLANIMI: Doğum kontrol ilaçlarının kullanımına erken yaşta başlanması ve uzun süre kullanılması (5 yıl üzerinde) 45 yaş altında oluşan meme kanseri gelişme riskini arttırmaktadyfdklığını yır. Özellikle meme kanseri gelişme riski yüksek olan kadınlara doğum kontrol ilaçlarının kar ve zararları anlatılarak kadın ve sağlık ekibi birlikte karar vermelidir. Aile öyküsünde meme kanseri olan, BRCA-1 veya BRCA-2 genlerinde hasar olan veya biyopsi ile memesinde kanser öncesi lezyon (atipik hiperplazi) saptanan kadınlarda meme kanseri gelişme riski yüksektir. Adetten kesildikten sonra östrojen hormonu içeren ilaçların uzun süreli kullanımı (5 yıl üzeri) riski artırır. Bunun nedeni östrojen hormonunun memede kanser gelişme riskini artırmasıdır. YÜKSEK SOSYOEKONOMİK DURUM: Sosyoekonomik durumu yüksek olan kadınlarda meme kanserine daha fazla rastlanmıştır. Bunun nedeni sosyoekonomik düzeyi yüksek olan ailelerin kızlarının daha iyi beslendikleri için daha erken gelişmeleri ve erken yaşta adet görmeleridir. Buna bağlı olarak da östrojene maruz kalma süresi uzamaktadır. Ayrıca bu ailelerin çocuklarının eğitim ve iş nedeniyle geç doğum yapmaları, çocuklarını emzirmemeleri ve teknolojinin getirdiği çevre kirlenmesine daha fazla maruz kalmaları olarak açıklanmaktadır. ALKOL KULLANIMI: Günlük alkol alım miktarı meme kanseri gelişme riskini artırmaktadır. Özellikle 30 yaş altında alkol alımına başlanması ve günde 3 bardak yüksek dereceli alkol tüketimi riski artırmaktadır. Nedeni kesin açıklanamamakla birlikte, araştırmacılar alkol alımının kansere neden olabilecek maddelerin ortaya çıkmasına neden olduğuna inanmaktadır. Ayrıca alkole bağlı östrojen düzeyinin artmasının, bu risk artışından sorumlu olabileceği belirtilmektedir. SİGARA: Aktif sigara içen kadınlar ile sigara içmeyen kadınlar meme kanseri gelişme sıklığı açısından karşılaştırılmış ve aralarında bir fark saptanmamıştır. Ancak pasif olarak sigara dumanına maruz kalanlarda diğer bir deyişle pasif içicilerde meme kanseri gelişme riski artmaktadır. Bunun nedeni, pasif sigara içenlerin aile içinde sigara dumanına daha erken yaşta maruz kalmasıyla açıklanmaktadır. BESLENME: Özellikle aşırı yağlı beslenmenin, meyve ve sebze tüketmemenin meme kanserini artırdığı ileri sürülmektedir. ŞİŞMANLIK: Adetten kesildikten sonra yani menopoz döneminde yumurtalıklardan östrojen üretilmiyor. Buna karşı yağ dokusu bir miktar östrojen üretmeye devam ediyor. Yağ dokusu ne kadar fazla olursa östrojen üretimi de o kadar fazla olmaktadır. Östrojene maruz kalmada meme kanseri riskini artırmaktadır. RADYASYON: Erken yaşta özellikle 30 yaşın altında veya ergenlikten önce radyasyona maruz kalma meme kanseri gelişme riskini artırır".