SIRADAN tarih kitaplarında pek yer verilmese de, bildiğimiz 23 Temmuz 1919 kongresinden tamı tamına 5 yıl önce, bir kongre daha yapılır Erzurum’da.

Son marifetleri, bayrağımızı yakmak ve ağzı Türk bayrağıyla kapatılmış Özgürlük Anıtı resmini bütün Amerika’ya dağıtmak olan Ermeniler tarafından, 28 Temmuz – 14 Ağustos arasında yapılır.

1914 Taşnaksutyun Kongresi...

* * *

DÜNYA Savaşı çıkmak üzere, Osmanlı da Ermenilerin desteğini alıp, Ruslardan intikam alma derdindedir.

Kimi Rusya kimisi de Osmanlı vatandaşı olan Ermeniler bu kongre ile taraflarını seçerler. 

* * *

RUSYA ile işbirliği, Ermenilerin gönüllerindeki çözümdür, ama Türklerden korkar, –göstermelik olarak– orta yolda karar kılarlar:

* * *

ERMENİLERİN Doğu Anadolu üzerindeki talepleri için Osmanlıyı tırtıklamaya başlamaları 1870’lere kadar uzanır.

1887 yılında Nazarbeg, Marksist ideolojiye inanmış beş öğrenci ile birlikte İsviçre'nin Cenevre kentinde “Sosyal Demokrat Hunçakyan Partisi”ni kurar.

İlk isyan 20 Haziran 1890’da Erzurum’da gerçekleşir ve bu olayda yer alan Ermenilerin Batı ülkelerinin baskısıyla hafif cezalar almaları veya hiç cezalandırılmamaları, müteakip isyanların önünü açar.

Öyle ki... “Armengaro” yani Ermeni Kartalı lakaplı Karakin Pastırmacıyan Efendi, Osmanlı Bankası baskınına katılmış, bankadan dışarıdaki insanlar üzerine bombalar atarak çok sayıda Türkün ölümüne yol açmış, Rus elçiliğinin korumacılığı altında hiç ceza görmeden İstanbul'u terk etmiştir. Sultan Abdülhamit devrilip meşrutiyet ilan edilince, tekrar Osmanlı topraklarına dönmüş, yapılan seçimlerde Erzurum mebusu seçilerek Meclis-i Mebusan'a katılmıştır. Hatta, Ruslar Erzurum’a girerken, arkasına taktığı Ermeni çetecilerle şehre girmiş, yapılan korkunç vahşet ve zulmün başında bulunmuştur.

1890'da Hınçak’ta çıkan bir anlaşmazlık sebebiyle bu teşkilattan ayrılan bir grup komitacı Kafkasya'da Ermeni İhtilâl Komitacıları İttifakını yani “Taşnaksutyun Cemiyeti”ni kurarlar.

Osmanlı Meclis-i Mebusanındaki Ermeni mebusların hemen hepsi, azgın Hınçak Partisi veya Taşnaksutyun Cemiyetinin aktif mensuplarıdır. Parti ve Cemiyetin komitacı ve çeteleri Osmanlı topraklarında katliamlar tertip ederken, bunlar da Meclisi Mebusan kürsüsünden sosyalizm nutukları atarlar.

* * *

YÜZYIL öncesinin Doğu Anadolusu, günümüzün Güneydoğu Anadolusuna ne kadar da benziyor; değil mi?