Her Mahallenin ayrı hikayesi var

ERZURUM(GHA) – Erzurum’da, tarihi geçmişi Osmanlı dönemine kadar uzanan çok sayıda mahallenin bulunduğu öğrenildi. Doç. Dr. Bilgehan Pamuk’un; “Osmanlı Döneminde Erzurum Mahalleleri’ isimli araştırmasından edinilen bilgilere göre, Erzurum’un mahalleleri, hem tarihi geçmişleri, hem de üstlendikleri misyonla ayrı bir önem teşkil ediyor. Araştırmada, Erzurum’daki mahalle isimlerinin cami, mescit ve zaviye isimlerinden farklı olarak, daha ziyade şahıs ve yer isimleri olduğuna işaret edilirken, Ali Paşa, Ayas Paşa, El-Hâc İlyas, Hasan-ı Basrî, İskender, Kazan Big, Mehdi Baba, Mirza Mehmed, Murad Paşa ve Sultan Melik isimli mahallelerin bu bağlamda ele alınabileceği kaydediliyor. Mahalle isimlerinin verilmesinde etkili olan hususların, diğer Osmanlı şehirlerinde de geçerli olduğuna işaret edilen araştırmada, bazı mahalle isimlerinde ise, kültürel ya da ekonomik etkenlerin rol oynadığı kaydediliyor.

//ERZURUM MAHALLELERİ

“Osmanlı Döneminde Erzurum Mahalleleri’ adlı araştırmada, tarihi Osmanlı’ya kadar dayanan Erzurum mahalleleri hakkında şu bilgiler aktarılıyor:

ALİ PAŞA: Erzurum Beylerbeyi Ali Paşa’nın yaptırdığı camiden ismini alan mahalle, Gürcükapı varoşundaydı. Bugün ise yine aynı isimle, kalenin kuzeyinde Gürcükapı semtindedir.
AYAS PAŞA: 17. yüzyılda kurulan mahalle, Erzurum Beylerbeyi Ayas Paşa’nın yaptırdığı camiden ismini almaktadır. Cami-i Kebir Mahallesi’nin yanındaki mahalle, günümüzde de aynı isim ile anılmaktadır.
CAMİİ KEBİR: Şehrin en büyük mahallelerinden birisi Cami-i Kebir/Ulu Camii’dir. Kale ve çevresini ihtiva eden mahalle, günümüzde de aynı ismi taşımaktadır.
CEDİD: 17. yüzyılda kurulan mahalle, Gürcükapı varoşundaydı. Günümüzde de aynı isimle anılan mahalle, kalenin kuzeydoğusundaki Topdağı’nın şehre bakan kısmındadır.
ÇUKUR: Gürcükapı yakınlarındaki mahalle, günümüzde bu mevkide mevcut değildir.
DARAĞACI: Tebrizkapı varoşundaki mahalle, suçları sabit olup idam edilen kişilerin infazları gerçekleştirildiği yer olduğundan dolayı bu isimle anılmıştır. Bugün bu ismi taşımasa da mahallenin Kevelciler Caddesi’nin kuzeydoğusundaki Hacı Cuma Mahallesi yakınlarında olduğu tahmin edilmektedir.
DÖNÜKLER: 17. yüzyılda ihdas olunan mahalle, 1642 yılına kadar Darağacı Mahallesiyle birlikte iken, bu tarihten itibaren müstakil oldu. Günümüzde ise bu ismi taşıyan bir mahalle yoktur.
EL HAC İLYAS: 17. yüzyılda kurulan mahallelerden birisi olan El-Hâc İlyas Mahallesi, Ali Paşa Mahallesi ile Gürcükapı mahallerinden ayrılarak, müstakil bir mahalle haline getirildi. Bugün ise böyle bir mahalle mevcut değildir.
GEZ: Erzincankapı varoşu yakınlarındaki mahalle, kalenin kuzeybatı kesiminde çukur bir mevkide olup günümüzde de aynı ismi taşımaktadır.
GÜRCÜKAPI: Şehre giriş ve çıkışın sağlandığı üç büyük kapıdan birisinden ismini alan mahalle, bugün İş Bankası Merkez Binası ile Kongre Caddesi’nin başlangıç kısmını kapsayan havaliyi ihtiva etmektedir.
HASAN-I BASRİ: Hasan Basrî Hazretleri’nden ismini alan mahalle, Tebriz-kapı varoşundaki en eski mahallelerdendi. Günümüzde dahi kalenin güneydoğusunda, Palandöken Caddesi’nin üstündeki havaliyi kapsamaktadır.
İSKENDER PAŞA: Erzurum Beylerbeyi İskender Paşa’nın yaptırdığı camiden ismini alan mahalle için bugün dahi aynı isim kullanılmaktadır.
KARA KENİSE (Kilise): Erzincankapı yakınlarındaki mahalle, ismini buradaki kiliseden almıştı. Günümüzde Karaköse Mahallesi olarak bilinen mahalle, Lala Mustafa Paşa Camii’nin kuzey tarafındadır.
KAZAN BİG: Paşa Sarayı’nın bulunduğu mahalle, günümüzde Kuloğlu Mahallesi sınırları içerisindedir.
KULOĞLU: Erzincankapı yakınlarındaki mahalle, bugün yine aynı isimle İbrahim Paşa mahallesinin güneyindedir.
MEHDİ BABA: Erzurum’da yaşamış değerli zatlardan Mehdi Baba’nın medfun olduğu mahalle, adından anlaşılacağı üzere ismini Mehdi Baba’dan almıştır. Günümüzde ise Hasan-ı Basrî Mahallesi’nin kuzeyindeki havali Mehdi Efendi Mahallesi olarak anılmaktadır.
MİRZA MEHMED: Mirza Mehmed tarafından yaptırılan mescidden ismini alan mahalle, günümüzde kalenin kuzeyindeki Caferiye Mahallesi ile Derviş Ağa Mahallesi’nin arasındadır.
MURAD PAŞA: Erzurum Beylerbeyi Murad Paşa tarafından yaptırılan camiden ismini alan mahalle, Erzincankapı yakınlarındaydı. Bugün yine aynı isimle anılan mahalle, kalenin güneybatısında Bosna Caddesi ile Yenişehir Caddesi arasındaki alanı ihtiva etmektedir.
MUMCU: 17. yüzyılda tesis edilen mahalle, Murad Paşa Mahallesi’ne bağlı iken 1642’den itibaren müstakil oldu. Günümüzde Aşağı ve Yukarı Mumcu olarak zikredilen mahalle; kalenin batı tarafında Erzincankapı semti ile Gez Mahallesi arasındadır.
SULTAN MELİK: Saltukoğlu Sultan Melik tarafından yaptırılan mescidden ismini alan mahalle, Tebrizkapı varoşundaki eski mahallelerdendi. Günümüzde dahi aynı isimle anılan mahalle; kalenin güneyinde Çifte Minareli Medrese ile Palandöken Caddesi’nin arasındaki havaliyi kapsamaktadır.