ford ercihan otomotiv
Ana Sayfa Guncel Asayiş Siyaset Ekonomi Eğitim Kültür-Sanat Sağlık-Yaşam Spor Araştırma İnceleme Bölgeden Türkiye Teknoloji Seçime Doğru
Erzurum’da ‘Kıskaç-11’ operasyonu
Erzurum’da ‘Kıskaç-11’ operasyonu
Ambulans kaldırıma çarptı: 2 yaralı
Ambulans kaldırıma çarptı: 2 yaralı
İlk mektuplarını Mehmetçiğe yazdılar
İlk mektuplarını Mehmetçiğe yazdılar
Horasan’da Ramazan bereketi
Horasan’da Ramazan bereketi
POMEM öğrencileriyle iftarda buluştular
POMEM öğrencileriyle iftarda buluştular
HABERLER>ARAŞTIRMA İNCELEME
2 Aralık 2009 Çarşamba - 02:25

Bireyin Anlam Arayışı ve Din Eğitimi

Esasen İslam’a göre, indirilen Kitab’ı da kâinat kitabını da insanoğlu okuyup anla(mlandır)makla yükümlüdür ve bu iki kitabın sahibi de Allah olduğundan dolayı aralarında asla çelişki olamaz; birbirini tamamlamaktadırlar. Bu iki kitabın her birine ilişkin elde edilen bilgiler, bir diğerinin daha iyi anlaşılmasına yol açar.

Bireyin Anlam Arayışı ve Din Eğitimi

Prof. Dr. M. Şevki Aydın

Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı

msaydin@diyanet.gov.tr

 

Biyolojik anlamda insan olmaktan kültürel anlamda insan olmaya doğru yol alan herkes, anlam arayışı içinde bulur kendini.

Hayatın, varlığın, kendi varlığının, var olmanın anlamını yakalamak ister.

Konuşmaya başlayan çocuğun, çevresinde gördüğü, hissettiği her şey ve her olup biten hakkında sorular sorup bilgi istemesi, işte bu arayışın eseridir. O da merak ediyor, çevresini tanımak, anlamak ve bu çerçevede kendini tanıyıp varlığını anlamlandırmak istiyor. Bu isteği doğrultusunda oluşturduğu sorulara uygun ve doyurucu cevaplar buldukça, yoluna aşkla, giderek artan istekle devam edecektir.

Bu anlam arayışı, o bireyin gelişmişlik düzeyine göre yoğunlaşır, derinlik kazanır. Varlığı ve hayatı doğru anlamlandırma, bireye, kendini bulma,  kendi varlığını inşa edip hayatını yönetme/ denetleme imkanı sağlar. Bireyin hayatı doğru anlamlandırması, mutlu olma imkanını elde etmesine katkı sağlar. Çünkü her insan, varlığı anlamlandırma düzeyine göre kendi dünya görüşünü oluşturur ve bu görüş, onun tutum ve davranışlarını yönlendiriverir.

Bireyin anlam arayışının odağında Tanrı algısı yer almaktadır.

Kur’an’da anlatılan Hz. İbrahim’in Rab bini arayışı, O’nu tanıma çabası çok dikkat çekici bir örnektir.” (En’âm, 7678; Bakara, 260)

Girard, bu çerçevede ilginç bir olay anlatmaktadır:

“Sintenis isminde bir genç adam genç ve güzel karısını kaybetmiştir. Geride henüz pek küçük bir oğlu kalmıştır. Bu acı ile hayata küsen Sintenis, oğlunu alarak şehirden ayrılmış, bir küçük çiftlik evine taşınmıştır. Orada insanlardan uzak, tabiatla baş başa yaşamıştır. Sintenis’in inzivada büyüttüğü oğlu daha sonra şunları anlatmıştır: On yaşıma geldiğim halde Allah adını ne işitmiş ne okumuştum. İşte bu eksiklik benim bir ihtiyacı şiddetle duymama sebep olmuştu. Var olan her şeydeki hareketliliğin ve canlılığın güneşin eseri olduğunu sanıyordum. Bu parlak yıldız her gün doğuşundan batışına katar gökyüzünü dolaşıyor, sayısız varlıklara sıcaklık ve ışık yayıyordu. Onun canlı olduğundan hiç şüphem yoktu. Bu konuda babama bir şey söylemiyordum. Bu benim sırrımdı. Her sabah güzel havalarda erkenden kalkıp usulca bahçeye çıkıyor, gündüzün yıldızının doğuşunda hazır bulunuyordum. Böylece ona olan minnettarlığımı göstermek istiyordum. Daha sonra büyüyüp yetişkin olduğumda katıldığım gerçek ibadetlerden hiçbirinde, o zaman bu ilk ayinde hissetmiş olduğum doğruluğu ve içtenliği hissetmemişimdir... .” (G. Girard, Ana Dilinde Düzenli Öğretim’den naklen, Bilgin,1995:120121)

Varlığı, hayatı, olup bitenleri bireyin anlamlandırma çabasına din çok önemli katkı sağlamaktadır.Her şeyden önce, bu çerçevede sorulan, “Niçin varım? Yaşamanın anlamı nedir? Ölüm nedir? vb. temel soruların cevaplarını sadece din vermektedir.

Böylesi temel soruların ötesindekilerin cevapları, çeşitli yollarla elde edilen verilerle verilmeye çalışılmaktadır. Bu konularda da din, çok farklı ve önemli bilgiler sunmaktadır. Bu noktada hayatî öneme sahip olup altı çizilmesi gereken husus, çocuğun/bireyin içinde bulunduğu kültürel ortamın/eğitimin niteliğidir. Onun içinde bulunduğu kültürün/aldığı eğitimin, anlam arayışını tetikleyici... olup olmaması, sonucu belirleyecektir.

Buna göre bireyin, ya varlığı ve bir bütün olarak hayatı anlamlandırma çabası nicel ve nitel boyutuyla artarak devam edip gidecek, ya da bu anlam arayışı yeteneği giderek dumura uğrayabilecektir.

Bu durum, genel eğitim için olduğu kadar, din eğitimi için de söz konusudur. Hatta, arkasına dinin gücünü de aldığı için din eğitiminin, hem olumlu hem de olumsuz niteliğinin sonuçları daha büyük olacaktır.Dini anlama bağlamında bireyin dine ilişkin bilgileriyle öteki bilgileri arasında ilgi kurmak zorunludur.

Bunların birbirinden kopuk, birbirinden ilgisiz olması, dini anlama işinin önünde engel teşkil eder.

Birey, varlık ve hayat hakkında çeşitli kaynaklardan, farklı yollarla elde ettiği bilgileri kullanarak dini anlamaya çalışır. Bu bilgileri kullanarak ve bunların elverdiği ölçüde dinin kaynaklarını anlam(landırm)aya çabalar, dinî bilgiyi elde eder ve bu bilgilerin hayatla bağlantısını kurup onunla bütünleştirerek kullanılabilir hâle getirir.

Bireyin varlık ve hayata ilişkin bilgileri ne kadar fazla ve nitelikli ise, anlama ve kavrama düzeyi o kadar gelişmiş olacak; dolayısıyla bunları kullanarak elde edeceği dinî bilgiler de o kadar fazla ve nitelikli olacaktır. Onun idrak düzeyi ve bu bilgilerinin nicel ve nitel durumu, dini iyi anlama düzeyini, elde edeceği dinî bilgilerin yeterlik derecesini belirleyici rol oynamaktadır. Kur’an’ın bizi yeryüzünde dolaşmaya (Nahl, 36; Ankebut, 20), kendi varlığımız ve evren hakkında düşünüp bilgilenmeye yönlendirmesinin (Fussilet, 53; Neml, 93) altında yatan espri budur, diyebiliriz.

Bu ilişki, genel eğitimle din eğitimi arasında organik bir bağın varlığını; hatta bütünlüğünü işaret etmektedir. Genel eğitimi ihmal ederek, sağlıklı bir din eğitimi yapılamayacağı gerçeğini açık seçik biçimde gözler önüne sermektedir. İslam’ın bilgiyi, bilimi tevhidî bir yaklaşımla ele alıp, mutlak ilmi yücelterek bilimler arasında hiçbir fark gözetmeden her birini Müslümanın elde etmesini istemesi (Zümer, 9; Fatır, 28; Kenzu’lUmmal, c.10, s.138. No: 28697), Müslümanın bilimsel bilgi/hikmet avcılığına çıkmasını ilke olarak koyması (İbn Mace, Hikmet,15, No:4169), böylesine bütüncül bir eğitim anlayışını öngördüğünün kanıtlarındandır.

Esasen İslam’a göre, indirilen Kitab’ı da kâinat kitabını da insanoğlu okuyup anla(mlandır)makla yükümlüdür ve bu iki kitabın sahibi de Allah olduğundan dolayı aralarında asla çelişki olamaz; birbirini tamamlamaktadırlar. Bu iki kitabın her birine ilişkin elde edilen bilgiler, bir diğerinin daha iyi anlaşılmasına yol açar.

Hayata ve varlığa ilişkin elde edilen nitelikli bilgiler, Kur’an’ın mesajını daha iyi kavramanın yolunu açacağı gibi, vahiyle elde edilen bilgiler de hayatı ve varlığı anlamlandırma hususunda ufuk açıcı katkıda bulunacaktır.

Gerçekte insan fıtratı, daima bütünlüğü ve bu bütünlük içinde tutarlılığı arar. Sözü edilen anlam arayışının gereğidir bu.

Zira, birey elde ettiği veriler/bilgiler arasında ilişkiler kurup bir bütünlük ve tutarlılık oluşturmadan, onları kullanarak anlamlandırma işleminde başarılı olamaz. Bu yüzden birey, dinden gelen bilgileriyle, bilim, felsefe gibi başka kaynaklardan çeşitli yollarla elde ettiği bilgileri, bu iç tutarlılık çerçevesinde bütünleştirmeye çalışır.

Bu tutarlı bütünlüğü sağladığı oranda tatmin edici anlamlara ulaşabilir. İnsan fıtratının ve İslam’ın öngördüğü bu tutarlılık arayışı, bireyin tabi tutulduğu eğitimin, dolayısıyla o eğitim sürecinde elde ettiği bilgilerinin niteliğiyle doğrudan ilgilidir.

Ezberci bir eğitim, bu tutarlılık arayışını yok ederken, anlamlı öğrenmeyi gerçekleştiren eğitim, bunu besleyip geliştirmektedir. Hazır kalıplar olarak ezberlenmiş bilgiler arasında tutarlık arama ihtiyacı kolay kolay duyulmaz.

Çevre temizliği yapan çocukların, gördüğü her atığı, ellerine tutuşturulan torbaya rast gele atıp biriktirirken onları düzenli yerleştirmeyi düşünmedikleri gibi, bu bilgileri de hafızaya rast gele depolanır.

Oysa, birey tarafından bizzat üretilmiş olan anlamlandırılmış bilgiler böyle depolanamaz; onların her birinin sistem içinde ilgili yere yerleştirilmesi gerekir. Bireyin düşünme, sorgulama, anlamlandırma yeteneğini geliştiren bir din eğitimi, dinî bilgilerin birey tarafından keşfedilmesini kılavuzlar. Bu din eğitimi sürecinde birey bunu yaparken doğal olarak, onları anlamlandırır.

Anlamlandırma işlemini yaparken de, mevcut dinî bilgilerini ve diğerlerini kullanır. Sonuçta onlar arasında ilişkiler kurarak kendi bilgi sistemini oluşturur; onları bütünleştirir. Bu yolla birey, dinî bilgi kalıplarını ezberlemekle yetinmek yerine, onları gerekçelendirerek anlamlandırmanın peşinde koşar. Bu işlemler, farklı bilgiler arasında tutarlılık sağlanmadan gerçekleştirilemez.

Dinî bilgi, ne kadar sağlam temellendirilirse o kadar etkili, uygulanabilir ve kalıcı olur.

Anlamlandırdığı dinî bilgileri birey, daha iyi içselleştirip benimser. Bu bilgileri sürekli geliştirebilir, güncelleştirebilir. Kendi malı olduğu için de bu bilgilere sahip çıkar ve bu bilgiler doğrultusunda dindarâne tutum ve davranışlarını oluşturma yoluna girer.

 İyi anlamlandırılmamış, empoze edilmiş, dayatılmış ezber dinî bilgiler ise, sahibine pek yarar sağlamaz.

Çünkü böyle biri ya körü körüne bağlanmaya, dolayısıyla içe kapanıp bağnazlaşmaya, tutuculuğa mahkum olur; ya da en küçük bir itiraz karşısında onları çöpe atabilir. Küreselleşme olgusu karşısında, bireyin dış dünyayla doğrudan ve yoğun etkileşim içine girmesi hesaba katılırsa, ikinci şıkkın daha geçerli olacağı rahatlıkla anlaşılır.

Çocukluğunda birtakım kalıp bilgileri ezberleyip anlamadan benimseyen/veya benimser görünenler, ergenlik dönemine doğru sorgulama imkanı bulunca, bunları savunma gücünü kendilerinde bulamazlarsa kabullenmekte zorluk çekmekte, kolaylıkla terk edebilmektedirler.

Daha kötüsü, o bilgilere olduğu kadar, onları empoze edenlere karşı da güvenlerini kaybetmektedirler. Mevcut bilgilerini terk eden kişi, bilgi kirliliğinin de yaygınlaştığı günümüzde yeni bilgileri ne kadar sağlıklı elde edebilir?

Böylesine altyapısız olan birisi, bu karmaşık çevredeki imkanları ne ölçüde doğru değerlendirebilir?

Bir din bilimleri uzmanı akademisyenimizin şu kişisel serüvenine ilişkin değerlendirmesi bu konuda önemli ipuçları vermektedir:

“Çocukluk ve ilk gençlik yıllarımda endişe, yasak ve güvensizlikten kaynaklanan ve belki korku, belki tabu diyebileceğim tutumlarım oldu; büyüklere kayıtsız şartsız itaat; devlete ve devlet adamlarına sonsuz saygı ve hürmet. Dinî konularda hoca efendilerin söylediklerinin aynen kabulü, ibadet ve ritüellerin en ince detayları içerecek şekilde yapılmaması durumunda kabul görmeyeceği endişesi; günahkârlık ve suçluluk duygusu. İlk gençlikte bedensel ve ruhsal değişimlerin yarattığı gerilimler, yaşanan farklılaşmalar karşısında ne yapacağını bilememenin şaşkınlığına, beden ve cinsiyetle ilgili oluşturduğu tabuları da eklemek gerek.Otorite, din ve cinsiyet konularındaki tabularımı yıktım. Yurt dışındayken aldığım dersler ve tanıklık ettiğim devlet toplum ve birey devlet ilişkisi, ülkemdeki seçkinciliğin nasıl bir baskı oluşturduğunu görmeme katkıda bulundu. Dinle ilgili tabuların yıkılmasını sağlayan en önemli etken yine bilgi oldu.” (Aktüel, 19.06.08)

Herkes, körü körüne bağlandığı tabularını, sistemli ve tutarlı bilgiyle yıkma şansına sahip olabilecek mi?

Elbette hayır!

Bu mevcut dayanakları kaybetmenin sürüklediği boşluktan çıkmak hiç de kolay olamamaktadır.

Bu boşlukta, her tür anlamsız inançların ipoteği altına girip onların bağnaz savunucusu olma riski yüksektir.

Çocuklarımızın yarınını riske atmamak için din eğitimimiz, çocuğun/bireyin anlam arayışını iyi kılavuzlamalı, bu yeteneğini besleyip geliştirici nitelikte olmalıdır. Ancak, bunu yapabilmemiz, din eğitimi anlayış ve uygulamalarımız konusunda paradigma değişikliğini gerektirmektedir.

KaynaklarBilgin Beyza, Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, Ankara 1995

 

NOT:Bu yazı Diyanet Aylık Dergisinin Mayıs 2009 sayısında yayımlanmıştır.

 
 
Kur’an Eğitimi ve Yaz Kur’an Kursları
YORUMLAR
 Onay bekleyen yorum yok.

Küfür, hakaret içeren; dil, din, ırk ayrımı yapan; yasalara aykırı ifade ve beyanda bulunan ve tamamı büyük harflerle yazılan yorumlar yayınlanmayacaktır.
Neleri kabul ediyorum: IP adresimin kaydedileceğini, adli makamlarca istenmesi durumunda ip adresimin yetkililerle paylaşılacağını, yazılan yorumların sorumluluğunun tarafıma ait olduğunu, yazımın, yetkililerce, fikrim sorulmaksızın yayından kaldırılabileceğini bu siteye girdiğim andan itibaren kabul etmiş sayılırım.
 

Bu haber henüz yorumlanmamış...

FACEBOOK YORUM
Yorumlarınızı Facebook hesabınız üzerinden yapın hemen onaylansın...
KATEGORİDEKİ DİĞER HABERLER
Suikasta Kurban Giden Bir Sadrazamın Günlüğü
Osmanlı Devleti’nin ömrünün son demlerine girdiği 19. yüzyılın sonları ...
Kurban, Dua ve Paylaşım
Her insanın kendisine verilen sayısız nimetlerden dolayı, Yüce Rabbine ...
Tarih Felsefecisi Toynbee’nin Tecrübeleri [1]
20 yüzyıla damgasını vuran İngiliz düşünür, diplomat, tarih felsefecisi ...
 
Kul Hakkı
İnanç, dinin teorik yönünü, icraât ve fiiliyât anlamında amel ise, pratik ...
Sağlıklı Eğitim, Sağlıklı Toplum (XIII)
Yetişkinleri eleştiren yaklaşımımıza karşın şunu da söylemeliyiz ki yetişkinlerin ...
Kurban İbadeti ve Bilmediklerimiz..
Diyanet İşleri Başkanlığı, yaklaşan Kurban Bayramı dolayısıyla kurban ...
 
Komşuluğun İman Ekseninde Okunuşu...
Ailemiz ve akrabalarımızdan sonra problemlerimizin çözümünde yardımına ...
Sağlıklı Eğitim, Sağlıklı Toplum…(XII)
Eleştirel düşüncenin toplumda yerleşmesi engelleniyor. Yetişkinler kendi ...
Kurban İbadeti ve İletişim Boyutu
Eylemlerini formel ve informel ibadetler şeklinde sınıflandıran Müslümanın ...
 
ERZURUM GAZETESİ
YAZARLAR
Ahmet Göksan
Ahmet Göksan
Oyunun Müzakeresi
İzzet Fehmi Aksakal
İzzet Fehmi Aksakal
"Devlet Adamı” olmanın somut örneği: Vali Mustafa Çiftçi
Mahmut Akdağ
Mahmut Akdağ
Cumhurbaşkanımıza Minnettarız
Ö. Faruk Kayaalp
Ö. Faruk Kayaalp
Alan Var Alamayan Var ve Ayıp Hassasiyeti
Kadir Sabuncuoğlu
Kadir Sabuncuoğlu
‘Muhalif’
Ali Kemal Koçak
Ali Kemal Koçak
Ölülerin arkasından konuşmak ahmaklıktır!
ERZURUM
ÇOK OKUNANLAR
ÇOK YORUMLANANLAR
ARŞİV
ANKET
Erzurum’da Belediyelerin Önceliği Ne Olmalı?

a.Kentsel Dönüşüm
b.Kent içi Ulaşım
c.Altyapı
d.Sosyal Belediyecilik
e.Kültür, Turizm ve Sanat
f.Sosyal Katılımcılık
g.Mahalle Kültürüne dönüş


Sonuçları göster Anket arşivi
FACEBOOK'TA ERZURUM GAZETESİ
TWITTER'DA ERZURUM GAZETESİ
Ana Sayfa Guncel Asayiş Siyaset Ekonomi Eğitim Kültür-Sanat Sağlık-Yaşam Spor Araştırma İnceleme Bölgeden
KünyeHakkımızda KünyeKünye İletişimİletişim FacebookFacebook TwitterTwitter Google+Google+ RSSRSS Sitene EkleSitene Ekle Günün HaberleriGünün Haberleri
Maxiva